Suriye’de 2010 yılında 22 milyon 500 bin insan yaşıyordu. Bu rakamın tespitinden birkaç ay sonra Suriye’de 15 Mart 2011 tarihinde iç savaş başladı. Bugün hiç kimse Suriye’de hayatta kalanların sayısını bilmiyor. Son haberlere göre Birleşmiş Milletler de Suriye’de “ölü saymayı” bıraktı. Belki bu bilgilere erişemediği için, belki bu konudan yorulduğu için, belki de artık Suriye’deki “skor” hiç kimseyi ilgilendirmediği için…
Çatışmalar önce basit ayaklanmalar gibi görüldü. Derken çatışmaların şiddeti arttı. Nisan 2011’den bu yana Suriye savaş alanına döndü. İç savaşta bugüne kadar en az 160 bin 300 insan öldü. Öldürülenlerin en az 90 bininin sivil olduğu biliniyor. Basit bir muhakeme ile Suriye’deki iç savaş savaşanları, silahlı olanları değil, sivilleri, masumları öldürüyor.
İç savaşın başından beri 15 bin asker, 30 bin polis, 18.700 milis ve bin kamu görevlisi öldürüldü. Tahminen 3 bin 500 asker kaçırıldı. Hizbullah 187 – 250 savaşçı kaybetti.
Muhalefet 25.700–49.000 direnişçi kaybetti. 979 protestocu öldürüldü. 10.000- 43.600 muhalif tutuklandı Suriye ordusunun öldürdüğü yabancı direnişçi sayısı 710–1.695.
Suriye’deki iç savaş komşu ülkelerde de can alıyor; 16 Iraklı asker, 3 Türk askeri, 5 Lübnanlı asker, 1 Ürdünlü asker öldürüldü.
Suriye’de ölü sayısı Eylül 2013’te 120 bine çıktı. Hâlbuki Haziran 2013’te 100 bin idi. Rakamlardan kimse emin değil. Suriye’de 130 bin kişiden haber alınamıyor. Belki de daha fazlasından. Ölenlerin sayısı bilinmediği gibi, mülteci olanların sayısı da bilinmiyor. İç savaşın başlangıcından bu yana en az 2 milyon 200 bin ila 2 milyon 600 bin arasında Suriyeli göçmen durumuna düştü. Bir bakıma “400 binlik hata payı” ile yapılan tahminlere göre göçmen olan Suriyelilerin en az yarısı yani bir milyondan fazlası çocuk. Zaten göçmen Suriyelilerin yüzde 75’i kadınlardan ve çocuklardan meydana geliyor.
Göçmen olan Suriyelilerin yaklaşık üçte biri Suriye’deki evini terk edip komşu ülkelere sığınmak zorunda kaldı. Diğer taraftan yerinden edilenlerin sayısı Eylül 2014 itibariyle 4,5 milyon – 6,1 milyon arasında tahmin ediliyor. Dikkat edilirse “en az” ile “en çok” arasındaki “tahmin farkı” 1,6 milyon…
Milyonlarca insan üretici konumundan çıkıp tüketici durumuna düştü. Bu süreçte şehirlerin iletişim, ulaşım, eğitim, sağlık, enerji ve diğer altyapısı çöktü. Çeşitli değerlendirmelere göre en az 3 milyon ev hasar gördü.1. 451 cami, 3 bin 700 okul, 270 hastane ile 33 kilise ya hasar gördü ya da yıkıldı. 850 bin ev Scud füzesi, havan topu, varil bombası, tank ateşi veya roket saldırıları sonucu yıkıldı. Bu rakamlar her geçen gün artıyor. Çünkü her geçen gün daha çok Scud füzesi ateşleniyor, her geçen gün daha fazla varil bombası atılıyor.
Temmuz 2012’den bu yana Suriye’de her ay en az 500 kişi öldürülüyor. Başka bir deyişle Suriye’de her saat 6 kişi öldürülüyor. Çünkü Suriye’de her gün 135 kişi hayatını kaybediyor
Suriye’de her 2 saatte bir çocuk ve her 3 saatte 1 kadın yaşamını yitiriyor. Suriye’de kaçırılanların sayısının 80 binin çok üzerinde olduğu tahmin ediliyor. Birleşmiş Milletler’in verileri Suriye’de çocukların hatta bebeklerin bile işkence ile öldürüldüğünü gösteriyor.
İç savaş sırasında katledilen çocukların sayısı 6 bin 500 ile 10 bin 913 arasında. Bunların en az 1.730 ila 2.305’i daha on yaşını görmedi. Ayrıca Suriye’de öldürülen çocukların 3 bin 399′u kız çocuğu idi. Raporlara göre çocuklardan en az 530′u kesici aletlerle öldürüldü. 79 çocuk da tutuklu bulunduğu sırada işkence altında hayatını kaybetti.
Suriye’de on binlerce protestocu hukuksuz ve haksız biçimde hapishanede. Şam rejimi muhalif kabul ettiği en az 215 bin kişiyi tutukladı. Bu tutukluların arasında 9 bin çocuk ve 5 bin kadın var. Tutukluların en az 80 bininden haber alınamıyor, akibeti bilinmiyor. Hapishanelerde işkence sonucu yaşamını yitiren tutuklular ise en son 2 bin 964 olarak tespit edilmişti.
İç savaşta Suriye ordusu ülkenin yüzde 40’ının kontrolünü kaybetti. Ayrıca ordunun kontrolünü elinde tuttuğu düşünülen yüzde 60’taki durum da temel insani şartlardan çok uzak. Şam rejimi çok önemli kışlaları, hastaneleri, cephanelikleri, ziraat işletmeleri, fabrikaları ve üretim tesislerini kaybetti.
Suriye ekonomisi iç savaşın başından bu yana yüzde 45 küçüldü. Bir bakıma yarı yarıya zayıfladı. Zaten zayıf olan Suriye ekonomisinin kaybı en az 15 milyar dolar seviyesinde tahmin ediliyor.
Bu tablo daha da ağırlaşacak. Bilanço daha da büyüyecek. Ağır kış şartları Suriye’de durumu daha kötü bir noktaya taşıyor. Önümüzdeki aylarda Suriye’de insanlık tarihinin vahşi sayfaları yazılmaya devam ederken, 90’lı yıllarda Bosna’da utandığımız gibi hepimiz daha çok utanacağız, bu sefer o yılların ağır tecrübelerinin ardından, yine de aynı şekilde umursamaz kaldığımız için. Bunun telafisi olmayacak. Ölümler, işkenceler, tutuklamalar, patlamalar, yıkılmalar ve cenazeler devam edecek. Bir gün geldiğinde ise, kendimize şu soruyu sormamızdan giderek daha büyük bir tedirginlikle kaçındığımızı hissedeceğiz, “o zamanlarda biz ne yaptık?”…
Kaynak: Diplomatik Gözlem